Quen falará na nosa lingua cando marchemos?

O Instituto Galego de Estatística ven de nos dar unha arrepiante noticia: só un de cada catro menores de 15 anos fala galego, e a nosa lingua vai esmorecendo arrodeada de porcentaxes que certifican a súa morte a medio prazo.

De certo que a partires deses datos han aparecer serios estudos que expliquen os porqués desta tendencia, e non é a miña intención tentar suplilos dende a subxectividade, pero non penso tampouco que esta noticia deba ficar no silencio de quen a escoitamos, senón que como galego falante – ou debera dicir como galego amante? –  síntome  na obriga de expresar a miña indignación, a miña rabia, a miña incomprensión a isto que nos está a ocorrer, a isto que estamos a facerlle aos nosos fillos e fillas, ás nosas netas e netos, a todos os que van estar cando nós xa non esteamos.

Eses nenos e nenas de entre catro e quince anos que xa case non falan en galego son os que están agora nas escolas e nos institutos, son os suxeitos do traballo que facemos as nais e pais que pelexamos por un ensino público de gran calidade, por un ensino que lles aprenda a vivir unha vida mellor sentida e mellor feita por eles mesmos.

E como é posible que ese ensino vital que lles andamos a transmitir dende a casa e dende a escola lles faga fuxir da lingua que debería aseguralos e outorgarlles firmeza e orgullo? Queestamos a facer para que os máis novos rexeiten a transcendencia de coñecer  e amar o propio, sexa o país, os costumes, ou a lingua?  Máis aínda, cómo sobrevivirán se non teñen un lugar espiritual ao que retornar, un lugar que lles faga entendérense e apreciarse?

Porén, é certo que arrepía unha noticia que por demais xa era coñecida; moitos de nós estamos a educar aos nosos fillos e fillas nunha lingua que logo eles non continúan, e asistimos vencidos ao retorno diario deses nenos e nenas, que marcharon falando galego ao colexio e que volven á casa falando noutra lingua. Se temos sorte, e temos creado un lugar de afecto profundo, eses nosos fillos e fillas manterán a lingua como un agasallo no seu trato con nós, na intimidade da familia, en concesión a unhas nais e pais que conservan tradicións e falas pouco actuais, pouco prácticas, pouco triunfantes; se non temos esa sorte, sen sermos por iso máis culpables, escoitaremos esa outra lingua impregnando os recunchos das nosas propias casas, e introducíndose innecesariamente nas nosas propias vidas.

Como dixen, de certo que haberá xente que explique os porqués, e mesmo que dea solucións e camiños ben ideados; non dubido de que existen e de que hai quen coñece como usalos; como tampouco dubido de que agora mesmo existe xente, xa agora con poder abondo, que non tería nin a menor vacilación para lle dar o golpe de morte á expresión dun xeito de entender a vida, as nosas vidas; porque o galego non está morrendo, ao galego estano matando; mais iso tamén é obxecto doutros traballos.

Eu quixera deixar unha idea que sempre me arrodeou dende que son pai: a obriga absoluta que temos de lles legar a nosa lingua aos nosos fillos como un magnífico  patrimonio; non como unha ensinanza máis, nin como un exemplo ou unha lenda; non como quen deixa algo de valor que conseguiu e mantivo con esforzo; moito máis ca iso: debemos deixarlles a lingua na seguridade de que ese é o elo que nos xunta con todo o que fomos e o que seremos como historia viva, temos que saber transmitir que a lingua é o pé firme que nos trouxo ata aquí, que non é mellor nin peor que outros pero que é o noso pé e é insubstituíble, e que ten que ser o mesmo que nos sosteña no vindeiro para non perdermos a nosa firmeza.

Ocórreseme que ese legado que reclamo non se entrega ao fin da vida, non se deixa nas partillas ni se lle conta á autoridade; ese legado entrégase día a día, minuto a minuto, con coidado certamente, e con moito esforzo, atención e esixencia; e ocórrese tamén que esta ven sendo unha das razóns polas que o galego se perde, porque é difícil vivir en galego, é incómodo pelexar para vivir en galego, hai que estar disposto á dificultade permanente, ao traballo suplementario, á repetición constante das verbas que nos quere roubar esa mal entendida modernidade que non é tal.

O galego non está presente na vida triunfante dos nosos fillos e fillas, no que admiran e imitan, no que copian e respiran; pero se nós non mantemos unha posición activa a prol do seu dereito a recibir a lingua cada día terana menos presente, terán menos realidade en galego, percibirano como algo que non se axeita ao seu mundo, vivirán a lingua como algo superado, innecesario e inútil.

Por iso as nais, os pais, os docentes, todos os que tratamos coa infancia e coa xuventude, temos que defender o coñecemento e a herdanza da nosa expresión, do noso idioma, e temos que pelexar para que se poida vivir en galego; a súa supervivencia está na nosa loita diaria, en cada anaco de conversa que logremos que se escoite en galego, con cada unha das noticias, das preguntas, dos afagos e os agarimos que fagamos, na naturalidade da nosa fala no cotián, no orgullo profundo e poderoso con que solicitemos e presentemos a nosa presenza en galego nunha tenda, nunha aula, nunha rúa; cando falemos e cando escoitemos, cando pidamos e cando entreguemos.

E logo, por suposto, estará todo o que cada quen de nós por si propio non é quen de conseguir, e para o que fará falta dispor dunha acción conxunta e ordenada por aqueles a quen comandemos para ese fin, pero iso non reduce a nosa responsabilidade, a nosa obriga de parar este roubo do futuro.

Fernando Lacaci (presidente de Anpas Compostela e vicepresidente da Confederación de Anpas Galegas)